تعیین حدت بینایی در معاینه چشم
همان گونه که بررسی علائم حیاتی (Vital Signs) بخشی از هر معاینه فیزیکی را تشکیل می دهد، هر معاینه چشمی حتماً باید شامل بررسی دید باشد. دید خوب از ترکیب یک مسیر سالم عصب بینایی، یک چشم سالم از نظر ساختمانی و تمرکز صحیح نور ناشی می شود.
آزمایش دید مرکزی
معاینه چشم با اندازه گیری حالت بینایی اصلاح شده و بدون اصلاح آغاز می شود. در اطفال بالای چهار سال و افراد بالغ برای اندازه گیری حدت بینایی از جداول اسنلن استفاده می شود.
حدت بینایی (Visual Acuity) را می توان با نمایش دادن هدف هایی با اندازه متفاوت که در فاصله ای استاندارد از چشم نشان داده می شوند، مورد سنجش قرار دارد. به عنوان مثال صفحه Snellen متشکل از مجموعه ردیف هایی است که به تدریج کوچک می شوند و برای معاینه دید دور به کار می رود.
هر ردیف توسط شماره متناسب با فاصله (برحسب فوت یا متر) مشخص می شود که از آن فاصله، یک چشم طبیعی می تواند حروف ردیف را بخواند. حدت بینایی بیمار آخرین خطی است که حداقل ۵۰٪ حروف آن (Optotype) توسط بیمار دیده می شود. دید را می توان یا در فاصله ۶ متری (دید دور) یا در فاصله ۳۵ سانتیمتری (دید نزدیک) مورد سنجش قرار داد. حدت دید (Visual Acuity) را به صورت مجموعه ای دو عددی (مثل ۲۰/۴۰) نمره گذاری می کنند. عدد اولی نشان دهنده فاصله مورد معاینه (برحسب فوت) بین صفحه و بیمار و عدد دوم نشان دهنده کوچکترین ردیفی از حروف است که چشم بیمار می تواند آن را از فاصله مورد معاینه بخواند. دید ۲۰/ ۲۰ طبیعی است. دید ۲۰/۶۰ دلالت بر این دارد که چشم بیمار می تواند از ۲۰ فوتی حروفی را بخواند که یک چشم طبیعی قادر به خواندن آنها از فاصله ۶۰ فوتی است. صفحات حاوی ارقام هندسی را می توان برای بیمارانی که با الفبای انگلیسی آشنا نیستند، به کار برد.
صفحه «E بیسوادان» برای معاینه دید کودکان کم سن و سال و یا در صورت وجود نقص تکلم مورد استفاده قرار می گیرد. اشکال E به صورت تصادفی در یکی از چهار جهت مختلف در سرتاسر صفحه چرخانده شده اند. در مورد هر کدام از هدف ها از بیمار خواسته می شود که به جهت سه بازوی حرف E اشاره کند، اغلب کودکان، ۳/۵ ساله را می توان با این روش مورد معاینه قرار داد.
لازم به ذکر است در کشورهای آمریکایی اکثراً حدت بینایی را به صورت ۲۰/ ۲۰، ۲۰/۴۰ و غیره بیان می کنند در حالی که در کشورهای اروپایی به صورت ۳/۱۰ ۲/۱۰ و غیره بیان می کنند، حدت بینایی طبیعی را ۱۰/۱۰ و یا بیشتر مثلا ۱۰ /۱۲ محسوب می کنند و کمتر از آن را غیرطبیعی تلقی می شود. حدت بینایی کمتر از طبیعی با میزان کاهش دید رابطه مستقیم خطی ندارد، مثلاً کسی که دارای دید ۵/۱۰ می باشد معنی آن، این نیست ۵۰ ٪ دید خود را از دست داده است، چون این فرد فقط ۲۵% دید خود را از دست داده است.
دید کمتر از ۱/۱۰ را برحسب فاصله ای که فرد قادر به شمارش انگشتان باشد بیان می کنند، مثلاً شمارش انگشتان از فاصله ۳ متری و غیره Finger count (FC) at 3m بیان می شود، اگر شمردن انگشتان امکان پذیر نباشد، چشم ممکن است بتواند حرکت عمودی یا افقی دست را تشخیص دهد (Hand Motion یا دید “HM”). سطح پائینی از دید که در مرحله بعدی قرار دارد، توانایی درک نور است (“Light Perception” یا “LP “). چشمی که ناتوان از دریافت نور باشد، به طور کامل نابینا در نظر گرفته می شود (“NLP”یا “No Light Perception”). اما تعریف کم بینایی و نابینایی قانونی از نظر WHO، دید اصلاح شده با عینک کمتر از ۲۰۰/ ۲۰ در چشم بهتر و یا میدان بینای که به کمتر از ۲۰ درجه مرکزی کاهش یافته است اطلاق می شود.
راه ساده تری هم جهت تعیین دید اطفال کوچک وجود دارد که به دقت روش فوق نیست ولی والدین قادر به ساخت آن در منزل هستند و آن بازی با حرف E می باشد که از مقوا درست می کنند و یکی در دست کودک و یکی در دست آزمایشگر است و در فاصله های مختلف به هر جهتی که آزمایشگر E را قرار دهد کودک هم باید همان حرکت را تقلید کند.
آزمایش صفحه سوراخ دار (Pinhole Test)
با استفاده از صفحه سوراخدار مشخص می شود که کاهش دید بیمار به علت عیوب انکساری یا مسائل دیگری غیر از آن می باشد. بنابراین وسیله ای برای تخمین علت کاهش دید می باشد.
ساده ترین روش اصلاح عیب انکساری استفاده از Pinhole می باشد. Pinhole صفحه ای حاوی یک یا چند سوراخ به اندازه ۲ میلیمتر می باشد. از آنجایی که عیوب انکساری دوربینی – نزدیک بینی و یا آستیگماتیسم عمدتا بر قسمت های محیطی جبهه نور وارد شده به چشم تأثیر می گذارد و کمتر قسمت مرکزی آن را تحت تأثیر قرار می دهل Pinhole با حذف قسمت های خارجی جبهه نور که بیشتر از همه دستخوش اعوجاج می شود، دید مناسبی را برای فرد فراهم می کند، ولی باید توجه داشت که عیب انکساری بین ۵- تا ۵+ دیوپتر بوسیله Pinhole اصلاح می شود و در عیوب انکساری خارج از این محدوده استفاده از آن منجر به افزایش دید نمی شود. در ضمن در صورتی که علت کاهش دید غیر از عیب انکساری باشد مانند وجود آب مروارید بیماری های شبکیه، استفاده از Pinhole نه تنها منجر به افزایش دید نمی شود بلکه به علت کاهش نور ورودی به چشم حتی منجر به افت دید می شود.
