داروهای رایج در چشم پزشکی
داروهای چشمی در اشکال مختلف در دسترس می باشند که شامل قطره (محلول و سوسپانسیون)، پماد و ژل و ترکیبات آهسته رهش می باشند. البته سایر روش های رساندن یک ترکیب دارویی به چشم تزریقات داخلی و یا اطراف چشم و تجویز سیستمیک می باشد.
شایع ترین شکل داروهای چشمی قطره و سپس پماد و ژل می باشد. قطره ها به دو صورت محلول و سوسپانسیون می باشند.
نکته: اشکال سوسپانسیون باید پیش از استفاده تکان داده شوند زیرا پس از گذشت زمان قسمت فعال دارو رسوب می کند.
یک داروی چشمی باید استفاده آسان، کارآیی بالا و سمیت و عوارض جانبی کمی داشته باشد. عوامل مختلفی رسیدن دارو به صورت قطره به داخل چشم را تحت تأثیر قرار می دهند که عبارتند از غلظت، زمان تماس و ویژگی های شیمیایی دارو.
ترکیبات چشمی که زمان تماس دارو با سطح چشم را افزایش می دهند باعث می شوند که سطح درمانی برای مدت زمان طولانی تری حفظ شود. بدین ترتیب استفاده از عواملی که ویسکوزیته دارو را افزایش می دهند نفوذ آن را به چشم بهبود می بخشند.
چهار مانع جهت رسیدن دارو که به صورت قطره و یا پماد استفاده می شود به داخل چشم وجود دارد:
- لایه اشک
- اپیتلیوم قرنیه
- استرومای قرنیه
- اندوتلیوم قرنیه
برای عبور از لایه اشک و استرومای قرنیه دارو باید خاصیت حلالیت در آب (شکل یونیزه) و برای عبور از لایه اپیتلیوم و اندوتلیوم باید خاصیت حلالیت در چربی (شکل غیر یونیزه) داشته باشد، به طور کلی داروهایی که هر دو خاصیت حلالیت در چربی و آب را دارند(ترکیبات Biphasic) بهتر به داخل چشم نفوذ می کنند.
استفاده از پماد و ژل زمان تماس دارو با چشم را افزایش می دهد اما همزمان دسترسی به دارو را کم می کند زیرا عمده دارو در داخل ماده حمل کننده آن به دام می افتد و تنها بخشی که در مجاورت چشم وجود دارد به داخل چشم آزاد می شود در ضمن این شکل دارویی منجر به تار شدن دید هم می شود.
یکی از راه های رساندن دارو به چشم به ویژه آنتی بیوتیک ها و کورتیکواستروییدها تزریق های زیر ملتحمه می باشد که از طریق حذف موانع قرنیه و ملتحمه منجر به جذب دارو از ناحیه لیمبوس شده و غلظت بالایی از دارو را به اتاق قدامی می رساند. با این حال این روش دردناک می باشد و تنها باید در موارد عفونت شدید مانند کراتیت و اندوفتالمیت عفونی و یا التهاب های شدید استفاده کرد.
یکی دیگر از راه های تجویز دارو به چشم تزریق داخل ویتره است که اولا در درمان اندوفتالمیت و همچنین ادم ماکولا و یا برخی از اشکال رتینوپاتی دیابتی پرولیفرانیو استفاده می شود. باید دقت شود که غلظت دارو، حامل و ماده نگهدارنده برای شبکیه سمیت نداشته باشد.
داروهای چشمی را نیز می توان از طریق سیستمیک، خوراکی و یا تزریق عضلانی یا وریدی به چشم رساند. سد خونی – مایع زلالیه و خونی – شبکیه موانعی هستند که از رسیدن داروهایی که به روش سیستمیک تجویز شده اند به داخل چشم جلوگیری می کنند. اما در موارد التهاب های داخل چشم نفوذپذیری این سدها افزایش می یابد و دارو بهتر نفوذ می کند.
