داروهای ضد التهابی
کورتیکواستروئیدها
داروی Adrenocorticoids (Ophthalmic)
بتامازون
پردنیزولون
دگزامتازون
فلورومتولون
تریامسینولون
هیدروکورتیزون
متیل پردنیزولون
مقدمه
استروییدها در چشم پزشکی به طور وسیعی به صور مختلف (به صورت قطره های موضعی ، پماد موضعی ، و تزریق موضعی در اطراف چشم و نیز به صورت سیستمیک) مصرف می شوند.
مکانیسم اثر
آدرنوکورتیکوییدها از غشاهای سلولی عبور کرده و با گیرنده های اختصاصی سیتوپلاسمی، کمپلکس تشکیل می دهند.
سپس این کمپلکس وارد هسته سلول می شود و به DNA (کروماتین) متصل شده و موجب تحریک روند رونویسی mRNA و به دنبال آن، سبب ساخت پروتئین های مختلف آنزیمی می گردند که تصور می رود نهایتاً مسئول اثرات ضد التهاب آدرنوکورتیکوییدهای چشمی می باشند.
استروییدها در سطح بافتی هم آثار التهابی حاد (گرمی، پرخونی، ادم و درد) و هم آثار التهابی مزمن (پرولیفراسیون عروقی، فیبروبلاستیک، رسوب کلاژن و اسکار) را سرکوب می کنند.
در سطح بیوشیمیایی استروییدها مانع آزاد شدن اسیدآراشیدونیک از فسفولیپیدها می شوند که در نتیجه مانع تشکیل پروستاگلاندین ها و ترومبوکسان ها که واسطه التهاب هستند، می شود و نیز از آزاد شدن آنزیم های لیتیک از لیزوزوم ها جلوگیری می کنند.
در سطح سیستم ایمنی، استروییدها عملکرد ماکروفاژ را منع می کنند و نیز سبب ذخیره شدن T-Cells و کاهش فعالیت آنها و نیز کاهش فعالیت B-Cells در تولید IgG و IgM شده و نیز عملکرد پلی مرفونوکلئر را منع ولی تعدادشان را زیاد می کند.
استروییدها روی Mast Cells و رهایی IgE اثر ندارند.
موارد مصرف
- بتامتازون، پردنیزولون، دگزامتازون و هیدروکورتیزون به شکل موضعی برای درمان بیماری های التهابی ملتحمه پلکی، قرنیه و بخش قدامی چشم به خصوص موارد دفع پیوند قرنیه و یووئیت قدامی که به درمان با استرویید پاسخ می دهند، مصرف می شوند۔
- در کراتیت اپیتلیالی ناشی از ھرپس سیمپلکس مصرف موضعی استرویید سبب تشدید بیماری شود و مصرف آن به کلی ممنوع است، به همین جهت در کلیه موارد کونژنکتیویت ، به خصوص در اطفال، که به هر دلیل قصد تجویز استرویید موضعی داریم، باید مطمئن شد که عامل بیماری هرپس سیمپلکس نبوده و قرنیه گرفتار نمی باشد. در کراتیت استرومائی ناشی از هرپس، مصرف استروییدها باید با قطره ضدویروس توأم شود.
- استروییدها در بسیاری از بیماری های سگمان خلفی از جمله یووئیت های خطرناک مثل افتالمی سمپاتیک و بهجت و انواع کوروییدوپاتی ها و پارس پلانیت و نیز پس از اعمال جراحی شبکیه بکار می روند.
- استروییدها در بسیاری از بیماری های اربیت و عناصر اطراف چشم مثل سودوتومور اربیت و التهاب ناشی از گریوز و نیز داکریوآدنیت های التهابی و یووئیت های شدید قدامی و خلفی علاوه بر شکل موضعی به صورت سیستمیک هم مصرف می شوند. در جریان همانژیوم کاپیلری به صورت تزریقی نیز استفاده می شوند.
مقدار مصرف
توجه: طول مدت درمان برحسب نوع بیماری ممکن است از چند روز تا چند هفته متغیر باشد.
موارد منع مصرف
- کراتیت اپیتلیالی ناشی از ویروس ھرپس.
- کراتیت فعال ناشی از باکتری قارچ، آکانتامبیا.
- ہرخی موارد نقص اپیتلیالی طول کشیدہ
در موارد کراتیت باکتریال در صورت کنترل عفونت می توان همزمان با آنتی بیوتیک از دوز کم استروئید جهت کم کردن تخریب قرنیه تاشی از التهاب استفاده کرد.
در مورد کراتیت استرومایی و اندوتلیایی و یووئیت ناشی از ویروس تبخال استروئید همراه با آنتی ویبرال موضعی یا سیستمیک تجویز می شود.
نکات قابل توصیه
- در موارد زیر با احتیاط فراوان تجویز شوند : آب مروارید و گلوکوم مزمن با زاویه باز یا سابقه آن (ممکن است باعث بروز گلوکوم و یا تشدید آن شود)، به همین دلیل افرادی که تحت درمان با استرویید موضعی به مدت طولانی هستند، باید مورد معاینات دوره ای قرار گرفته وضعیت کپسول عدسی از نظر پیدایش کدورت و میزان فشار چشم بررسی شوند.
- در مواردی که قرنیه دچار نقص اپی تلیالی بوده و یا خشکی چشم وجود داشته و یا در موارد نقص سیستم ایمنی، مصرف طولانی مدت استرویید ممکن است باعث ایجاد عفونت های فرصت طلب قرنیه، به خصوص عفونت های قارچی شود.
داروی Hydrocortisone Acetate
هیدروکورتیزون
اشکال دارویی
ophthalmic Ointment: 1%
injection: 100mg
مقدار مصرف
در مورد پماد هیدروکورتیزون چشمی ، ابتدا یک لایه نازک (تقریباً یک سانتیمتر) سه یا چهار بار در روز بر روی ملتحمه قرار داده می شود و سپس به تدریج در صورت تخفیف التهاب، تعداد دفعات مصرف کاهش می یابد.
نوع تزریقی هیدروکورتیزون با دوز ۵۰۰-۱۰۰ میلی گرم به صورت عضلانی یا وریدی تزریق میشود ، که میتوان آن را هر ۲۴ ساعت یکبار تکرار کرد.
پماد هیدروکورتیزون چشمی در ایران به نام پماد چشمی کورتینیل در دسترس میباشد.
داروی Prednisolone Acetate
پردنیزولون
اشکال دارویی :
ophthalmic Suspension: 1%
Tab: 5mg/50 mg
مقدار مصرف
براساس میزان التهاب چشم تعیین می شود.
نکته
قدرت نفوذ و اثر ضد التهابی این دارو از تمام قطره های چشمی بیشتر است.
فرآورده خوراکی آن با دوز ۱mg/kg و در بعضی موارد mg/kg ۲ در روز مصرف می شود و معمولا بهتر است به صورت دوز واحد مصرف شود.
پردنیزولون در ایران به نام قطره چشمی پره کورد در دسترس است .
داروی Betamethasone (Disolanum Phosphate)
بتامتازون
اشکال دارویی
Ophthalmic Drop. 1 mg/ml =0.1%
Ophthalmic Ointment: 0.1%
Tab: 0.5%
Injection: 4 mg/ml
مقدار مصرف
بزرگسالان و کودکان: بر اساس شدت التهاب تعیین می شود. پس از اعمال جراحی چشم پزشکی معمولا هر ۶ ساعت مصرف می شود ولی براساس میزان التهاب چشم تعداد دفعات ممکن است به هر ۱ یا ۲ ساعت هم افزایش یابد که با کاهش میزان التهاب، تعداد دفعات نیز کاهش می یابد.
پماد چشمی بتامتازون ، به صورت ۰/۵ تا یک سانتیمتر پماد دو یا سه بار در روز و هنگام خواب داخل پلک تحتانی قرار داده می شود.
در ایران بتامتازون به صورت قطره چشمی بتازونیت و پماد چشمی بتازونیت در دسترس است.
داروی Dexamethasone (Sodium Phosphate)
دگزامتازون
اشکال دارویی
Ophthalmic Drop:0.1%
مقدار مصرف
مانند بتامتازون می باشد.
در ایران دگزامتزون به صورت قطره چشمی دکسون در دسترس است.
داروی Methyl Prednisolone
متیل پردنیزولون
اشکال دارویی
M.P. Acetate 40 mg/ml
M.P. Sodium Succinate 500 mg/ml
مقدار مصرف
نوع استات به صورت سوسپانسیون بوده و طولانی است.
معمولا در چشم پزشکی در یووئیت ها یا پس از اعمال جراحی ویتره و رتین به صورت زیر تنون یا رتروسپتال و یا درون همانژیوم کاپیلری تزریق میشود.
میتوان آن را هر ۵ – ۱ هفته تکرار کرد.
در موارد Pulse Therapy مثلا در نوریت اپتیک شدید در اثر مولتیپل اسکلروز (MS) دوز آن mg/QID ۲۵۰ میباشد.
داروی Triamcinolone Acetonide
تریامسینولون
اشکال دارویی
Injection 40 mg/ml
Ointment 0.1%
مقدار مصرف
تمامی ویژگی های سوسپانسیون متیل پردنیزولون را دارد و نبایستی وریدی مصرف شود.
تریامسینولون فرم وریدی ندارد.
چند نکته در مورد استروییدهای چشمی
- در التهاب قرنیه ، عامل اصلی تخریب وجود سلولی های PMN در قرینه می باشد که استرویید موجب کاهش این سلول ها شده و از ورود سلول های جدید جلوگیری می کند. همچنین از آزاد شدن آنزیمهای هیدرولیتیک توسط سلول های التهابی در قرنیه ممانعت می کند.
- قطره های استرویید چشمی به صورت محلول و یا سوسپانسیون می باشند. معمولا ترکیبات فسفات به صورت محلول و ترکیبات الکلی و استات به صورت سوسپانسیون می باشند، لذا به کلیه بیماران باید یادآوری کرد که سوسپانسیون ها را قبل از مصرف تکان دهند.
- در مواردی که مصرف طولانی استروییدهای موضعی ضروری است، خطر افزایش فشار چشم وجود دارد، که در این موارد توصیه می شود از Flurometholone (FML) استفاده شود؛ زیرا به علت قدرت کم، فشار داخل چشم را کمتر افزایش میدهد.
تهیه و تنظیم : دکتر کیوان خسروی فرد ، جراح و متخصص چشم پزشکی و فوق تخصص جراحی پلاستیک چشم
