معاینه ته چشم
الف) افتالموسکوپی مستقیم (Direct Ophtalmolscopy)
افتالموسکوپی مستقیم، یک تصویر بزرگ (۱۵ برابر) و یک چشمی را از ته چشم ایجاد می کند. این روش بخش استانداردی از معاینه عمومی پزشکی و نیز معاینه چشم پزشکی محسوب می شود. تاریک کردن اتاق معمولاً به حد کافی سبب اتساع طبیعی مردمک چشم می شود تا ارزیابی قسمت مرکزی ته چشم شامل دیسک، ماکولا و ساختار عروقی شبکیه امکان پذیر گردد، اتساع مردمک توسط عوامل دارویی معاینه گسترده تر بخش محیطی شبکیه را امکان پذیر می کند. در معاینه با افتالموسکوپ مستقیم، فرد معاینه کننده باید با چشم راست و دست راست خود چشم راست بیمار و با چشم و دست چپ خود چشم چپ بیمار را معاینه نماید.
ارزش عمده افتالموسکوپ مستقیم، در معاینه ته چشم است. بیمار با چشم مقابل خود بر روی یک هدف دور دست نگاه می کند و فرد معاینه کننده در ابتدا با تغییر درجات لنز، جزئیات شبکیه را به طور کاملاً واضح مشاهده می کند. چون عروق شبکیه همگی از دیسک منشا می گیرند، بنابراین با تعقیب هر کدام از شاخه های عروقی اصلی در جهت شاخه های اصلی به طرف منشا مشترک آن، می توان محل دیسک را پیدا کرد. در این نقطه پرتو افتالموسکوپ در موقعیت اندکی نازال نسبت به خط دید بیمار تابانیده می شود. فرد معاینه کننده باید شکل، اندازه، رنگ دیسک ها، وضوح حاشیه های آن و اندازه «Cup فیزیولوژیک» مرکزی را مورد بررسی قرار دهد. نسبت انداره Cup به اندازه دیسک (C/D) از اهمیت تشخیصی در گلوکوم برخوردار است.
ناحیه فووه آ تقریباً به فاصله دو قطر دیسک در موقعیت گیجگاهی نسبت به لبه دیسک و کمی پائین تر قرار دارد. یک رفلکس یا انعکاس زرد کوچک، ناحیه مرکزی فووه آ را مشخص می کند. فووه آ در مرکز ماکولا قرار دارد. شاخه های عروقی شبکیه، از هر طرف به طرف فووه آ سیر می کنند اما در نزدیکی آن متوقف می شوند، بنابراین محل فووه آ را می توان با فقدان کانون عروقی شبکیه ای و یا خیره شدن مستقیم بیمار به نور تعیین کرد. عروقی اصلی شبکیه در مرحله بعدی مورد معاینه قرار گرفته و تا دورترین نقطه ممکن در هر کدام از ربع ها (فوقانی، تحتانی، گیجگاهی و نازال) تعقیب می شوند، وریدها نسبت به شرائین مشابه خود، تیره تر و پهن ترند. عروق باید از نظر رنگ ها، پیچ خوردگی (Tortuosity) و قطر و همچنین از نظر اختلالات مثل آنوریسم ها، خونریزی ها و اگزوداها مورد معاینه قرار گیرند.
ب) افتالموسکوپی غیرمستقیم (Indirect Ophthalmoscopy)
افتالموسکوپی غیرمستقیم دو چشمی مکمل معاینه افتالموسکوپی مستقیم است، چون این روش نیاز به اتساع مردمک داشته و آموزش آن دشوار است، بنابراین عمدتا توسط چشم پزشکان به کار گرفته می شود. افتالموسکوپ غیرمستقیم، بر روی سر معاینه کننده وصل می شود و مشاهده تصویر دو چشمی را طریق مجموعه ای از عدسی های دارای قدرت ثابت امکان پذیر می سازد.
در مقایسه با افتالموسکوپی مستقیم، افتالموسکوپ غیرمستقیم تصویر با بزرگنمایی کمتر ولی در عوض با میدان بینایی بیشتر و دید سه بعدی فراهم می کند، در ضمن منبع نور در افتالموسکوپی غیرمستقیم درخشان تر است و امکان معاینه محیط شبکیه وجود دارد. میزان بزرگنمایی با افتالموسکوپ غیر مستقیم تقریبا ۳٫۵ برابر در مقایسه با افتالموسکوپ مستقیم (۱۵ برابر) می باشد.
